Elazığ halkı arasında Harput Amerikan Koleji, Amerikalı misyonerlerce Euphrates College, Ermenilerce de Yeprad Golechy (Եփրատգոլէճը) olarak bilinen Fırat Koleji, American Board görevlisi misyoner Dr. Crosby H. Wheller tarafından 1878 sonbaharında Harput’ta Şehroz mahallesinde açılmıştır. American Board veya American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM) 1810’da Amerika’nın Boston eyaletinde örgütlenen bir misyonerlik teşkilatıdır. Bu teşkilat Osmanlı topraklarında 1820 den sonra faaliyetlerine başlamışdır. Robert Kolejini (1863) kuran aynı misyonerlik teşkilatıdır. Temel eğitim kurumları(eğitim hizmeti) haricinde, kilise (dini hizmet), yetimhane (sosyal hizmet), hastane (sağlık hizmeti) ve matbaa (basın hizmeti) açarak farklı alanlarda da faaliyetlerini etkin bir şekilde yürüterek halka her alanda nüfuz edebilmişlerdir. Osmanlıda, American Board’un Misyonerlik için en önemli enstrümanı, temel eğitim kurumları olmuştur. Bu teşkilat Harput’ta aynı enstrümanları kullanmışlardır. Kendi raporlarına göre her kademede iyi yetişmiş zeki Hıristiyan liderler yetiştirmek gayesiyle okullar açmışlardır.
Başlangıçta sadece erkek öğrencilere eğitim veren Kolej(1878), daha sonra ayrı bir binada Kız Kolejinin(1881) açılmasıyla, kız öğrencilere de eğitim vermeye başlamıştır. İlk ismi Ermeni Kolejidir fakat Osmanlı hükümetinin isteğiyle Ermeni Koleji ismi 1888’de Fırat Koleji olarak değiştirilmiştir.
Kolej(Erkek Koleji) her ne kadar 1878 yılında açılmış olsa da Kolejin temelleri , Misyonerlerce 1855’de kız ve erkeklerin birlikte ders görebilecekleri bir Protestan okulunun kurulmasıyla başlamıştır ve zamanla; 1859’da erkekler için Ruhban Okulu (Theological School) 1862’de ise Kızlar için Ruhban Okulu (Seminary School) açılmıştır.
1862’deİstanbul’da toplanan Yabancı Misyon Amerikan Heyeti, İstanbul’da eğitilen gençlerin Anadolu içlerine gitmeme isteği içinde olduklarının farkına vararak, misyonerleri zorlamaktansa, Anadolunun iç kesimlerinde de tam teşekküllü kolejler kurarak, buralardan yetişecek yerli Ermeni gençler ile yeni bir kaynak arama yoluna gitmiştir. Bu sebeple 1875 yılında yeni bir koleje ihtiyaç duyuldu. Koleji kurmak için gerekli izni almak ve para temini için Amerika’ya giden Dr. Wheeler kolej için 140.000 Dolardan fazla bir para topladı. Yerli Ermeniler ise 40.000 dolar toplamışlardı. Böylece kolejin açılması için 180.000 dolardan fazla bir para toplanmıştı. Yapılan hazırlıklardan sonra 1878 sonbaharında, Ermeni Koleji açılmıştır. Kolej 1915 yılına kadar yaklaşık 600 öğrenci mezun etmiştir. O dönemde Harput’ta Amerikan konsolosluğu da bulunmaktaydı. Konsolosluk ve misyonerler aracılığı ile birçok ermeni vatandaşımız Amerikaya gönderilmiştir. O dönemlerde Amerikan Kolejinin haricin de Harput’ta bir de Fransız mektebi vardı.
1. Dünya Savaşı sırasında Kolej binaları önce askeri eğitim kampı sonrada askeri hastane olarak kullanılmış, Cumhuriyetin ilanından kısa bir süre sonra da resmi olarak kapatılmıştır. Okul binalarından günümüze kalan yapı yoktur.
Kaynak:
elazigkulturturizm.gov.tr
houshamadyan.org
